چگونه با دشمنان مدارا کنیم؟ | آیا صحبت‌های رئیسجمهور در نشست مشورتی با وزرای خارجه سابق نوید اصلاح در رویکرد سیاست خارجی را می‌دهد؟
رویداد۲۴ | جلال خوش‌چهره: سخنان رئیس جمهور پزشکیان در «نشست مشورتی با جمعی از وزیران امورخارجه پیشین در حوزه سیاست‌خارجی» حاوی نکاتی کم‌بدیل بود. این نکات می‌تواند اراده اصلاح در رویکرد سیاست‌خارجی را براساس نگاهی «راهبردی» و نه صرفاً آرمان‌گرایانه در چارچوب‌های بسته به مخاطبان ارائه کند.
در این‌حال انتخاب نام «نشست مشورتی» به جای عنوان «دیدار» با وزیران سابق، خود حاوی این پیام است که رویکرد دولت چهاردهم به تجربه وزیران امور خارجه در بیش از چهاردهه گذشته، نگاهی کاربردی است و نه فقط دیداری نمایشی که پیش از این‌ها از سوی دولت‌ها صورت می‌گرفت. به عبارت دیگر، دولت‌های پیشین با خود برتربینی نسبت به اسلافشان، کمتر حاضر به قبول و یا شنیدن نظرات «مشورتی» کسانی بودند که راه‌های طی شده و تجربه‌های کسب‌شده را چه به شکل توصیه و چه هشدار به دولت‌های مستقر ارائه می‌کردند.
اهمیت نشست سه‌شنبه (۲۲ آبان ۱۴۰۳) اما از منظری دیگر نیز دارای اهمیت و تأمل است. «اهمیت» از آن رو که مفهوم سخنان پزشکیان دو سطح از رویکرد اصلاحی به سیاست‌خارجی را بیان کرد. رئیس جمهور مسعود پزشکیان گفت: «به نظرم در رابطه با امریکا ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، بالاخره در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی مواجهه خواهیم داشت.بهتر است این عرصه را خودمان مدیریت کنیم. البته دولت در نهایت، کلیت سیاست‌خارجی را در چارچوب استراتژی و رویکردهای کلان نظام جلو خواهد برد.»
او در فراز دیگری از سخنانش به این مهم اشاره کرد که «برای رسیدگی به مشکلات داخلی و توسعه کشور، علاوه بر سامان دادن به امور داخلی، باید مسائل بین‌المللی را سامان دهیم؛ تنش‌ها را رفع و زمینه را برای تعاملات و مراودات با کشورهای منطقه و جهان بهبود ببخشیم.» ترجیع‌‌بند سخنان پزشکیان در رویکرد دولت چهاردهم شاید در این جمله خلاصه شود که گفت: «باور دارم با دوستان مروت با دشمنان مدارا داشته باشیم. امروز بیش از گذشته به این نظر اعتقاد دارم.»
سخنان پزشکیان چهار گزاره مفهومی را در خود دارد:
نخست این که دولت و به تبع آن دستگاه دیپلماسی می‌کوشد بحران در روابط خارجی را به گونه‌ای مدیریت کند که در آن برای رویارویی نظامی شتاب نکند. در واقع دولت نمی‌خواهد خطر آتش کوره جنگ از وضع نیمه‌روشن کنونی بالاتر رفته و بلکه هرچه سریع‌تر خاموش شود.
بیشتر بخوانید: ترامپ جدید عاقل‌تر از قبلی است؟! | واکنش تهران به حذف چهره‌های ضدایرانی از کابینه ترامپ چیست؟
دوم؛ دولت و بلکه نظام سیاسی باور دارد که سیاست خارجی یکی از شروط کافی در لزوم سامان‌بخشی به مشکلات داخلی و رفتن به سوی برنامه‌های توسعه کشور است.
سوم؛ دولت براین باور است که برای حل منازعات و تنش‌هایش در سیاست خارجی، خود به طور مستقیم «ابتکار عمل» را در دست گرفته و از واسطه‌ها برای مدیریت اوضاع دوری کند.
اما محور چهارم که می‌توان آن را پیشران «اصلاح در روابط خارجی» تفسیر کرد، حاوی دو گزاره «خبری-مفهومی» مهم است: الف؛ بازگشت به راه‌حل مذاکرات مستقیم با ایالات‌متحده. ب: وجود هماهنگی در کلیت نظام سیاسی برای آنچه دولت در اجرای پروژه مذاکرات مستقیم دارد.
این دو گزاره از چنان اهمیتی برخوردار است که در اندازه «کلید» گشودن راه برای بیرون رفت از بن‌بست در سیاست خارجی عمل خواهد کرد.
به نظر می‌رسد رئیس جمهور پزشکیان از اعتماد به نفس کافی در بیان سخنانش در نشست مشورتی سه‌شنبه با وزیران امور خارجه سابق برخوردار بود. همین مهم، امید به وجود اراده در کلیت نظام سیاسی را برای رویکردهای اصلاحی در سیاست‌خارجی تشویق می‌کند. حال باید منتظر بود و دید که «زمان» و «فرصت‌های باقی‌مانده» چه امکانی را برای ایجاد «موقعیت‌های» تازه فراهم خواهد کرد. رئیس جمهور پزشکیان به درستی دریافته است که تاکتیک‌های «تعلل و تأخیر» در سیاست‌خارجی دیگر کاربرد ندارد. نشست مشورتی پزشکیان با وزیران امور خارجه سابق، کم بدیل بود.
